Een regen van granaatscherven in Zeist, vandaag 82 jaar geleden. Waar kwam die vandaan? In de oorlogsjaren had het fraaie en centraal gelegen Zeist helaas al te maken met grote getale Duitse militairen in ons dorp. Ik heb wel eens een berekening gezien en ik meen dat 8% van de bezettingsmacht neergestreken is in onze gemeente. Menig landhuis, villa, school en kleiner gebouw zat vol met die Duitsers. Dan had je ook nog het gegeven dat Zeist op de route England – Roergebied lag zodat frequent je overdag de Amerikanen en in de nacht de Engelsen over zag en hoorde vliegen. Voeg dan nog toe dat Fliegerhorst Soesterberg naast en deels over de gemeentegrens lag en je weet dat het niet vaak rustig was. Die vrijdag de 5e maart 1943 werd het er niet beter op.
Afzwaaiers granaten landen in Zeist
Op diverse plekken in en om Zeist bevond zich FLAK (luchtafweergeschut). Van licht kaliber Leichte FLAK tot de zwaardere batterijen Schwere FLAK met het bekende 88mm en zwaarder geschut. Rondom Vliegbasis Soesterberg stond er nog meer; In het Heidepark Bilthoven (later in Den Dolder), de Soester Engh in Soest en op de Leusderheide (waar nu het militair oefenterrein zit). Het is in de oorlog meermaals voorgekomen dat tijdens het schieten op geallieerde vliegtuigen ze zo schuin mikten dat afzwaaiers in Zeist terecht kwamen. Zo ook 5 maart 1943.
Getroffen locaties die dag
Op de Schaerwijdelaan, bij het politiebureau en op de 1e Hogeweg kwamen granaten en granaatscherven neer waarbij ook een gewonde viel. De Luchtbescherming Zeist (archief no. 1784) rapporteerde:
Granaat neergekomen en ontploft op het voetpad gelegen naast de percelen 35 tot en met 43, Schaerweiderlaan te Zeist. Bewoner 1e Hoogeweg nr. 18 door scherven van een ontploft projectiel getroffen. Er werden de gehele dag in de omgeving richting Bilthoven, Soesterberg en Amersfoort schietoefeningen gehouden, zodat kan worden aangenomen dat de granaten afkomstig zijn van Duits luchtafweergeschut. Tevens de melding dat er een granaat is ontploft op de buitenachtermuur van het politiebureau.
Heb je al die Duitsers in je dorp lopen, krijg je ook nog granaten en scherven om de oren. Hoe het met de bewoner is afgelopen kon ik niet vinden. Het is wat lastig om Schaerweiderlaan 35 tm 43 te traceren. Er is veel veranderd in de afgelopen 80 jaar aan de Schaerweijdelaan en weinig is nog origineel qua bebouwing. Ik vermoed dat het de huizen aan het eind vlakbij de Bergweg betreft en dan aan de linker kant (noord-kant). Wie het weet mag het zeggen. De 1e Hogeweg 18 is waar nu de Groene Winkel zit (tegenover oude V&D). Die oefeningen wilde ik meer van weten.
Oefening of Slag om het Roergebied?
Nergens kon ik wat vinden over die oefeningen in de archieven. Op de fantastische site van Stichting Legerplaats Soesterberg kwam ik wel wat tegen. In hun artikel over FLAK wordt op een gegeven moment een inventarisatie genoemd. Die is opgemaakt op, je raad het al, 5 maart 1943. Zie hier het staatje van Luftgau Kommando Holland (Het Luftgau Kommando Holland was de Duitse luchtmachtorganisatie, onderdeel van de Luftwaffe, die tijdens de Tweede Wereldoorlog verantwoordelijk was voor de luchtverdediging en -operaties in bezet Nederland.).
Nou is die datum een bekende datum. Die avond, de nacht van 5 op 6 maart begon namelijk de Battle of the Ruhr (5/3/1943 – 31/7/1943) met een aanval op Essen. De Slag om het Ruhrgebied was een intensieve campagne van geallieerde bombardementen gericht op het hart van de Duitse oorlogsindustrie. De strijd duurde tot juli 1943 en resulteerde in aanzienlijke schade aan de Duitse industrie, maar ook in zware verliezen voor beide zijden. Het lijkt puur toeval omdat de Luchtbescherming het over de hele dag heeft en de Slag pas in de avond begon. Waren ze wel lekker warm geschoten. Het leverde ze niets op want die nacht zijn er ‘slechts’ 7 bommenwerpers boven Nederland neergehaald en geen een in onze regio. De dag erna, 6 maart zelfs 0 boven Nederland! Het zullen daadwerkelijk oefeningen zijn geweest.
Ook op 5 maart 1943
Als je dan toch zo’n datum onderzoekt…
- Het was ook de dag dat de eerste Gloster Meteor vloog! De Gloster Meteor was de eerste (en enige) operationele Britse straaljager, en was in die tijd speciaal omdat het een van de eerste straaljagers ter wereld was (samen met o.a. de Duitse Me 262 Schwalbe). Na de oorlog werd het ook de eerste straaljager van de Luchtmacht in 1947.
- In Delft vond er die dag een zware razzia op Joden plaats. Ook in Den Haag zo’n razzia.
